“Ver de kurtul!..”
Bir yönetim biçimidir “ver kurtul” ve tarih “Ver de kurtul!..” diyenlerle doludur.
Komşularımızın anayasalarında yazılı olanları verirsen kurtulursun. Hele Kıbrıs’ı verirsen bütün dertlerden kurtulursun.
Makedonya, Osmanlı’dan kopup giderken; muasırlarının “şair eşşek” diye andığı şair Eşref, padişah Abdülhamid’e şöyle der;
“Gam değil ama, bu mülkün böyle elden çıkması
Gitgide zulmetmeye elde ahali kalmıyor.”
Aydın pespayeliğinin belirgin örneğidir bu dizeler.
Aynı kafayla hareket edenlerden biri de, Osmanlı’nın son sadrazamlarından darbeci Mahmut Şevket Paşa’dır. Görev başında tuttuğu günlükten çok şey öğreniyoruz. 11 Mart 1913 tarihli satırlarına göre Bakanlar Kurulu’nda, İngilizlerin Kuveyt’ten başka Katar’da da gözü olduğu görüşülür. Paşa hazretleri buyurur, “Bu toprakların İngiltere’ye değilse bile İngiltere’nin nüfuz ve himayesine bırakılmasından başka çare göremiyorum.”
Kimsenin gıkı çıkmaz. Bir tek Şurayı Devlet (Danıştay) Başkanı olan Sait Paşa ayak direr. Hükümetin böyle bir yetkisi olmadığını ve “Meclis toplanıp karar vermeden toprak terk edilemeyeceğini” söyler.
Mahmut Şevket Paşa, kendisinde bolca bulunan akıldan birazını ortaya döker. İngiliz hükümetinin de Avam Kamarası’nın onayını almadan böyle şeyler yaptığını söyler.
Sait Paşa ısrarla “Olmaz!” diye yırtınır. Mahmut Şevket Paşa’ya göre Sait Paşa korkağın biridir, sorumluluktan korkmaktadır.
Şöyle devam eder günlüğüne; “Kuveyt ve Katar gibi çölden ibaret iki kaza yüzünden İngiltere ile ihtilaf çıkaramazdık. Bu gibi ehemmiyetsiz topraklardan ne gibi bir istifademiz olabilirdi. Kuveyt ve Katar’ı İngiltere’ye bırakmaya karar verdim.”
Oysa bir ihtilalle devirdikleri II. Abdülhamid Han buraları elde tutmak için ne fırıldaklar çeviriyordu. Paşaya göreyse, Kuveyt ve Katar çöl ve ehemmiyetsiz topraklardı!.. Oysa altında vıcık vıcık petrol kaynıyordu, farkında bile değildi. “İngilizler, burayı niye istiyor?” diye düşünse!… Onu bile düşünmekten acizdi.
Kıt akıllı Şair Eşref’in dava arkadaşı…
İşte binbir zahmetle alınan ve bir çırpıda elden çıkarılan topraklar:
AVRUPA | |||
DEVLET | DÖNEMİ | TOPLAM SÜRE | O ZAMANKİ ADI |
Bulgaristan | 1363-1878/1908 | 515 yıl | Sofya Vilayeti, Tuna Vilayeti, Şarkî Rumeli Vilayeti |
Makedonya | 1371-1913 | 542 yıl | Manastır Vilayeti |
Yunanistan | 1393-1913 | 520 yıl | Mora-Teselya |
Sırbistan | 1459-1878 | 419 yıl | Belgrad Paşalığı-Niş Vilayeti |
Karadağ | 1479-1878 | 399 yıl | Karadağ Kazası, İşkodra Vilayeti, Yenipazar Sancağı |
Bosna Hersek | 1463-1908 | 445 yıl | Bosna Vilayeti, Hersek Vilayeti |
Hırvatistan | 1540-1687 | 147 yıl | Bosna Vilayeti, Kanije Vilayeti |
Kosova | 1389-1913 | 524 yıl | Kosova Vilayeti |
Romanya | 1394-1878 | 484 yıl | Eflak Voyvodalığı, Boğdan Voyvodalığı, Erdel Voyvodalığı |
Moldova | 1538-1812 | 274 yıl | Beserabya |
Ukrayna | 1478-1774 | 296 yıl | Kırım Hanlığı, Podolya, Kazak Hatmanlığı, Özi Vilayeti |
Macaristan | 1526-1718 | 192 yıl | Budin Paşalığı, Kanije Vilayeti, Eğri Vilayeti, Temeşvar Vilayeti |
Slovakya | 1663-1678 | 15 yıl | Uyvar Vilayeti, Orta Macar Krallığı |
Voyvodina | 1526-1718 | 192 yıl | Temeşvar Vilayeti |
Arnavutluk | 1468-1913 | 445 yıl | İşkodra Vilayeti, Kosova Vilayeti, Yanya Vilayeti |
ASYA | |||
DEVLET | DÖNEMİ | TOPLAM SÜRE | O ZAMANKİ ADI |
Gürcistan | 1480-1878 | 398 yıl | Çıldır Eyaleti, Abhaz Memleketi, Açıkbaş Hanlığı |
Ermenistan | 1553-1605 / 1623-1736 | 165 yıl | Revan Vilayeti |
Azerbaycan | 1578-1604 | 26 yıl | Şirvan |
Kafkasya | 1475-1739 | 264 yıl | Dağıstan, Kabartay |
Irak | 1534-1918 | 384 yıl | Musul, Bağdat, Basra |
Suriye | 1516-1918 | 402 yıl | Halep Vilayeti, Şam Vilayeti |
Ürdün | 1516-1918 | 402 yıl | Şam Vilayeti |
İsrail | 1516-1918 | 402 yıl | Kudüsü Şerif Mutasarrıflığı |
Lübnan | 1516-1918 | 402 yıl | Cebeli Lübnan Mutasarrıflığı |
Filistin | 1516-1918 | 402 yıl | Kudüsü Şerif Mutasarrıflığı |
Kuveyt | 1546-1914 | 368 yıl | Kuveyt Kazası |
Suudi Arabistan | 1518-1919 | 401 yıl | Mekke Şerifliği, Al-Ahsâ Vilayeti, Necit Kazası |
Katar | 1871-1913 | 42 yıl | Katar Kazası |
Bahreyn | 1552-1559 | 7 yıl | Bahreyn Emirliği |
Yemen | 1538-1635 / 1869-1918 | 146 yıl | Yemen Vilayeti |
Umman | 1551-1588 | 37 yıl | Maskat |
İran (Batı) | 1585-1639 / 1635-1730 | 151 yıl | Azerbaycan/Luristan/Irak-ı Acem |
Kıbrıs | 1571-1878 | 307 yıl | Kıbrıs |
AFRİKA | |||
DEVLET | DÖNEMİ | TOPLAM SÜRE | O ZAMANKİ ADI |
Mısır | 1517-1914 | 397 yıl | Mısır |
Libya | 1551-1912 | 361 yıl | Trablusgarp, Bingazi, Fizan |
Cezayir | 1517-1830 / 1885-1911 | 339 yıl | Cezayir Fizan Kazası |
Tunus | 1512-1535 / 1574-1881 | 330 yıl | Tunus |
Sudan | 1517-1914 | 397 yıl | Nübye, Darfur, Kordofan, Bahr-ül Gazel |
Eritre | 1555-1885 | 330 yıl | Habeş Eyaleti |
Cibuti | 1555-1884 | 329 yıl | Habeş Eyaleti |
Somali | 1555-1916 | 361 yıl | Habeş Eyaleti Zeyla Kazası |
Fas (Batı) | 1554-1578 | 24 yıl | Fas Sultanlığı |
Fas (Doğu) | 1517-1830 | 313 yıl | Cezayir Paşalığı |
Etiopya | 1875-1882 | 7 yıl | Harar Emirliği |
Nijer | 1875-1906 | 31 yıl | Fizan Sancağı Kavar Kazası |
Çad | 1875-1912 | 37 yıl | Fizan Sancağı Reşade Kazası |
Kenya | 1584-1589 | 5 yıl | Mombasa |
Uganda | 1872-1882 | 10 yıl | Hattı Üstüva Vilayeti |
Dar Kafada Devlet Eylenmez